Obiđite okolinu, bližu i dalju

Srpski, English

Atrakcije i znamenitosti Istočne Srbije

Viminacijum je arheološko nalazište u blizini Starog Kostolca, 12 km od Požarevca. Rimski vojni logor i grad nastao je u I i trajao do početka VII veka. Bio je jedan od najznačajnijih legijskih logora na Dunavu, a izvesno vreme i glavni grad rimske provoncije Gornje Mezije, koja je ibuhvatila najveći deo Srbije, severnu Makedoniju i deo severozapadne Bugarske.

Golubački Grad ili Golubac je srednjovekovna tvrđava, spomenik kulture od izuzetnog značaja. Nalazi se u Nacionalnom parku Đerdap, na desnoj obali Dunava, 4 km nizvodno od današnjeg naselja. Smeštena je na visokim liticama, na mestu na kom se reka sužava, na samom ulazu u Đerdapsku klisuru.

Dunav je druga reka po dužini u Evropi nakon Volge. Nastaje u Švarcvaldu od svojih izvorišnih krakova Breg i Brigah kod grada Donauešingena, Nemačka. Dunav je dugačak oko 2850 km, protiče kroz nekoliko centralnoevropskih glavnih gradova, pre nego što se ulije u Crno more kroz deltu Dunava u Rumuniji i Ukrajini.

Dunav je u istoriji bio jedna od najstalnijih granica Rimskog carstva. Reka protiče kroz ili čini granicu 10 država: Nemačku, Austriju, Slovačku, Mađarsku, Hrvatsku, Srbiju, Rumuniju, Bugarsku, Moldaviju i Ukrajinu.

Đerdapska klisura je najduža i najveća klisura u Evropi. Ona formira deo granice između Rumunije i Srbije, pri čemu se severno nalazi Rumunija a južno Srbija. Rumunski, mađarski, slovački, turski, nemački i bugarski naziv ima značenje železna vrata, dok je klisura u Srbiji poznata kao Đerdap. Na rumunskoj strani se nalazi nacionalni park Železna vrata, a sa srpske nacionalni park Đerdap.

Đerdapska klisura predstavlja kompozitnu (čine ga naizmenično 4 kotline i 4 klisure), antescedentnu (usecanje korita je išlo paralelno sa tektonskim pomeranjima) dolinu i ona izgleda ovako:

1. Golubačka klisura
2. Ljupkovska kotlina
3. Klisura Gospođin vir
4. Donjomilanovačka kotlina
5. Klisura Kazan
6. Oršavska kotlina
7. Sipska klisura
8. Vlaško-pontijska nizija

U klisuri ima arheoloških nalaza i kulturno-istorijskih spomenika, kao što su naselje Lepenski Vir, Golubački grad, ostaci Trajanovog mosta, Trajanove table, kao i razni očuvani primeri narodne slovenske arhitekture.

Nakon izgradnje hidroelektrane Đerdap, došlo je do podizanja nivoa vode i tako je nastalo akumulaciono Đerdapsko jezero.

Lepenski Vir je jedno od najvećih i najznačajnijih mezolitskih i neolitskih arheoloških nalazišta. Smešteno je na desnoj obali Dunava u Đerdapskoj klisuri, u Srbiji, u centralnom delu Balkanskog poluostrva. Ovaj lokalitet, koji je ime dobio po dunavskom viru, bio je sedište jedne od najvažnijih i najsloženijih kultura praistorije. Između 1965. i 1970. otkriveno je ribarsko lovačko naselje sa začecima kultivacije i domestifikacije. Tokom iskopavanja otkriveno je sedam sukcesivnih naselja i 136 objekata (kako stambenih, tako i sakralnih) izgrađenih u ranom mezolitu, u periodu od oko 9500. do 7200. godine pre naše ere (Proto Lepenski vir 1 i 2), a zatim u ranom i srednjem neolitu, od oko 6250. do 5500. godine pre naše ere (Lepenski Vir I-III). Glavni rukovodilac istraživanja ovog lokaliteta je bio profesor dr Dragoslav Srejović, arheolog, akademik i profesor Univerziteta u Beogradu.

Eko-etno kompleks "Kapetan Mišin breg" nalazi se 6 km od Donjeg Milanovca, na mestu sa kojeg je Kapetan Miša pratio svoje brodove i sa kojeg se pruža najlepši pogled. Kompleks se sastoji od jedinstvene galerije pod vedrim nebom koja sadrži više od 400 drvenih skulptura, galerije umetničkih slika, vinskog muzeja, smeštajnih objekata i prostora za kampovanje.

Rajkova pećina je pećina u istočnoj Srbiji, udaljena 2,5 km od Majdanpeka. Sa dužinom od 2304 m istraženih hodnika jedna je od najdužih pećina u Srbiji.

Rajkova pećina je rečna, protočna pećina, kroz nju protiče istoimena reka, koja polazi od Kapetanskih livada i posle površinskog toka, dugog 3.625 m ponire ispod vertikalnog krečnjačkog odseka, visokog 50-100 m, na kontaktu kristalnih škriljaca i gornjejurskih krečnjaka. Pojavljuje se na koti od 427,58 m. Površinski teče 22,5 m i spaja se sa Paskovom rekom. Od njih dve nastaje Mali Pek. Rajkova pećina sastojala se iz dve odvojene celine: Ponorske i Izvorske pećine, a svaka celina ima po dva horizonta: rečni i suvi. Pećina sadrži čitav sistem dvorana, kanala i hodnika, a odlikuje se i pećinskim nakitom u vidu stalaktita, stalagmita, stubova od snežno belog kristalnog kalcita. Spajanjem suvog i rečnog horizonta u 2014-oj godini dobijena je kružna turistička staza dužine čak 1410 m. Njen rečni horizont prvi je istražio Jovan Cvijić, a njegov rad nastaviće sedamdesetih godina 20. veka dr Radenko Lazarević u saradnji sa grupom speleologa iz Valjeva. R. Lazarević, sa članovima Speloološke grupe iz Valjeva i S. Dožića iz Instituta za šumarstvo, istraživali su, u dva termina, čitavu Rajkovu pećinu. U prvoj fazi istražen je ponorski, a u drugoj fazi izvorski deo pećine. Rajkova pećina dobila je ime po hajduku Rajku, koji je opijao i pljačkao putnike, a svoje blago sakrivao u ovoj pećini. Postoji verovanje da je opljačkao silno blago i sakrio ga u ovoj pećini. Za blagom se i dalje traga. Dolazak do pećine je asfaltnim putem pored obale reke Mali Pek i veštačkog jezera Veliki zaton. Okolina Malog Peka bogata je mešovitom šumom bukve, javora i hrasta i predstavlja jedinstveno prirodno i speleološko bogatstvo. Temperatura pećine je stalnih 8 stepeni celzijusevih, a vlažnost vazduha 100% i zato se za posetu pećini preporučuje toplija garderoba čak i u letnjem periodu.

Decebal je posljednji kralj Dačana koji je vladao u razdoblju od 87. do 106. godine. Poslije gotovo jednog stoleća nesloge, ujedinio je dačanska plemena i dugo je uspešno odolevao rimskoj ekspanziji. Ali, i pored sve upornosti, nije se mogao odupreti nadmoćnoj vojsci cara Trajana, koja je u dva navrata prodrla u zemlju Dačana. Poslije pada dačanske prestolnice, Decebal je nastavio otpor na sjeveru zemlje. Nakon što je bio opkoljen, izvršio je samoubistvo. Time je nestala i samostalnost Dačana, a njihova zemlja postala je rimska provincija Dacija.

Decebalovo pravo ime je bilo Diurpaneus, ali je nakon pobjeda u ratovima tokom 84.-85. godine protiv Rimljana, nazvan Decebalus što verovatno znači "snaga Dačana" (balus je izvedeno iz indoevropskog korena *bal čije značenje je snaga i Dece što je verovatno genitiv množine reči Daci, a u prevodu bi značilo Dačana ili od Dačana).

Trajan, punim imenom nakon usinovljenja Marko Ulpije Nerva Trajan (lat. Marcus Ulpius Nerva Traianus, rođen 53. god. n. e., stupio na presto 98. godine, umro 117. godine), bio je rimski car, naslednik Nervin i pripadnik antoninske dinastije.

Trajan je bio prvi i možda jedini car kojega je usvojio prethodni car s kojim nije bio ni u kakvom srodstvu, bilo rođenjem ili bračnim vezama. Takođe je bio drugi u nizu petorice dobrih careva koji su nasleđivali jedan drugoga putem usinovljenja i tokom većeg dela 2. veka obezbedili carstvu unutrašnju harmoniju i dobru vladu. Osim toga, Trajan je kao Hispanac bio prvi car rođen u nekoj provinciji. Uz sve veći broj provincijalaca u senatu, uzdizanje jednog od njih na carski presto bilo je praktično neminovno.

Trajanova tabla (lat. Tabula Traiana) je latinski natpis posvećen rimskom caru Trajanu, urezan na isklesanoj steni koja se nalazi iznad đerdapske klisure. Ova tabla je deo ansambla rimskih spomenika na takozvanom rimskom putu kojem pripadaju i ostaci mosta kojeg je Trajan sagradio preko Dunava. Nalazi se u Nacionalnom parku Đerdap kod Kladova u Srbiji.

Trajanov most je bio monumentalna građevina na reci Dunav u delu gde protiče kroz Đerdapsku klisuru i spajao je Gornju Meziju i Dakiju (današnju Srbiju i Rumuniju) za vreme Rimskog carstva. Most je izgrađen po naredbi rimskog cara Marka Ulpije Nerva Trajana. Most je svečano otvoren 105. godine na Dunavu, tokom Drugog pohoda rimskog cara Trajana na Dačane. Dužina mosta je bila 1.097,5 metara i oko 1.000 godina je važio za najduži most ikada sagrađen u svetu, nalazio se u blizini današnjeg sela Kostol kod Kladova sa srpske strane i Turn Severina sa rumunske strane. Most je projektovao najveći arhitekta toga doba Apolodor iz Damaska. Arheološki ostaci Trajanovog mosta i rimskog naselja Pontes se nalaze nekih pet kilometara od Kladova, istočno od sela Kostol. Most spada u red najznačajnih dela rimskog građevinarstva.

Diana je stari utvrđeni grad na obali Dunava. Nalazi se u Karatašu, ispod same HE Đerdap I. Utvrda je podignuta kao jedna od baza za Dačke ratove i obezbeđivanje plovidbe Dunavom. Danas ima ostataka utvrđenja, a unutar samog lokaliteta se sprovode arheološka istraživanja. Diana je Arheološko nalazište od izuzetnog značaja, i kao takvo je pod zaštitom Republike Srbije.

Utvrda je podignuta krajem I veka, za vladavine cara Trajana, tokom njegovih priprema za osvajanje Dakije (tzv. Dački ratovi). Pored toga tvrđava je obezbeđivala kanale kojima je omogućena plovidba Dunavom, jer su obilazili katarakte. Svoju prvu obnovu je doživela u III veku, dok je početkom IV veka dobila dva nova bedema koji su se spuštali do Dunava.

Goti su je prilikom svog pohoda na Balkan delimično spalili 378. godine, nakon čega je obnovljena kao jedna od zaštitnih carskih utvrda na Dunavu od upada varvara. Međutim Huni je 443. godine ponovo uništavaju. U sklopu velikih osvajanja i obezbeđenja prostora Vizantije koja su preduzeta za vladavine Justinijana, Diana je ponovo obnovljena početkom VI veka. Svoj konačni slom tvrđava je doživela 596. godine tokom Slovensko-avarske provale na Balkansko poluostrvo.

Današnje Kladovo podignuto je na mestu gde se nekada nalazilo praistorijsko naselje, a zatim antički grad Zanes. Ne mestu antičkog Zanesa osnovan je početkom srednjeg veka Novi grad, koji su porušili Mađari 1502. godine. Međutim, Novi grad se ponovo podiže1524. godine, posle razaranja Turn-Severina, po zapovesti sultana Sulejmana Veličanstvenog, kada komandat turske vojske Bali-beg, u cilju ratovanja sa Ugarskom, podiže znatno jače utvrđenje i daje mu ime Fethi Islam (Fetislam). Utvrđenje sačinjavaju dve fortifikacione celine iz različitih epoha: Mali i Veliki grad. Mali grad su podigli Turci 1524. godine kao značajno strateško uporište za osvajanje Severina i erdeljskih gradova^[1].

Tokom austrijsko-osmanskih ratova, između 1717. i 1737. godine, Kladovo i drugi gradovi na Dunavu i Savi su ponovo dobili na značaju, zbog čega je oko postojeće tvrđave podignut Veliki Grad sa šest bastiona. Oko 1818. godine bedemi Velikog Grada su dodatno ojačani, a tvrđava je ostala u rukama Osmanlija sve do 1867. godine, kada je sa još šest gradova, predata knezu Mihajlu(1839-1842, 1860-1868).

Turistička organizacija opštine Kladovo osnovana je 1995. godine sa ciljem unapređivanja kvaliteta i promocije sveukupnih turističkih potencijala opštine.

Udruženje Ljubitelja Prirode Divljina osnovano 1. jula 2011. godine.

Arheološki muzej Đerdapa, je osnovan i otvoren 1996. godine, kao ogranak – muzej u sastavu Narodnog muzeja u Beogradu, sa zadacima da prikuplja, čuva, stručno-naučno dokumentuje, prezentuje i publikuje, odnosno interpretira kulturno nasleđe dunavskog regiona – Đerdapa. Bogata i raznorodna arheološka Zbirka Đerdap je sakupljana preko 50 godina, u sklopu programa arheoloških iskopavanja i istraživanja praistorijskih, rimskih, srednjovekovnih lokacija, u okviru mera zaštite preduzetih delovanjem multidisciplinarnog Projekta Đerdap – Projekta Diana / Zanes.

Izložba muzeja se godišnje inovira i dopunjava, u zavisnosti od teme sezone, novim nalazima, eksponatima, načinom prezentovanja. Najznačajniji nalazi su stalno izloženi, jer na najbolji način oslikavaju milenijumsku prošlost i značaj ovih drevnih obala Dunava.
Sve izložbe, prezentacije, manifestacije priređene u muzeju povezuje uvek isti (nad)naslov, slobodan prevod rečenice Plinija Mlađeg, prvi put promovisan široj javnosti 1998. godine:

… Veličanstveno je stajati na obali Dunava../…Magnum est stare in Danuvii ripa…

Zoo vrt Kladovo

U cilju ukazivanja na potrebu i značaj očuvanja vlažnih područja kao faktora očuvanja zdrave životne sredine, biodiverziteta, održivog razvoja lokalnih zajednica i borbe protiv posledica klimatskih promena, u Srbiji će Svetski dan vlažnih područja biti obeležen 5. februara 2016. godine u Kladovu organizacijom skupa „Vlažna staništa za našu budućnost“ i programa posmatranja ptica na Međunarodno značajnom području za ptice (IBA) „Mala Vrbica“.

Na skupu će biti prezentovana nominacija područja „Đerdap“ za upis na Listu međunarodno značajnih vlažnih područja (UNESCO/Ramsar list), kao i prirodne vrednosti u okruženju koje ga svrstavaju među međunarodno značajna područja za ptice i centre evropskog biodiverziteta, i to na primeru lokaliteta Mala Vrbica i Kladovska peščara. Mala Vrbica stanište je 140 registrovanih vrsta ptica, od kojih su 80 gnezdarice. Većina ptica na lokalitetu Mala Vrbica je od značaja za zaštitu na nacionalnom i međunarodnom nivou, kao što su na primer: kolonije malih vranaca, orao belorepan, patka njorka i mnoge druge. Kako programom posmatranja ptica obogatiti lokalnu turističku ponudu, biće demonstrirano na ovom međunarodnom značajnom području za ptice. Dok je područje Kladovske pe&ˇčare stanište 63 vrste biljaka, od kojih je 15 vrsta zaštićeno, a 4 vrste su opisane u Crvenoj knjizi flore Srbije kao krajnje ugrožene. Kladovska peščara jedino je stanište peščarskog karanfila u Srbiji.

Miroč je planina u istočnoj Srbiji koja se prostire između Donjeg Milanovca i Tekije u Negotinskoj Krajini. Najviši vrh ove planine je Veliki Štrbac, čija nadmorska visina iznosi 768 metara.

Miroč je najistureniji deo isto Istočne Srbije i najzapadniji deo Đerdapskog planinskog masiva. Planina je sa svih strana okružena Dunavom. Prostire se na gotovo 500 km2. Na njoj se nalazi 14 sela. Bogata je livadama i hrastovom šumom.

Planina Miroč nema naročito veliku nadmorsku visinu. Ona obuhvata vrhove Veliki (768m) i Mali Štrbac (626m), koji pripadaju rezervatu prirode u okviru NP Đerdap, planinski visove Mali vis, Visoki Čukar, Čaršija, Glavica i visoravni Kiloma, Beljan, Alun i Miročka visoravan. Veoma je bogata pećinama, uvalama, vrtačama, kao i drugim speleo objekatima, kojih ima više od šezdeset. Neki od njih su već istraženi, kao npr. Lazarova pećina, Gradašnica dok se u druge, kao npr. Bele Vode, Buronov ponor, Mamutolo, Ibrin ponor, Suvi ponor, Jama u Laništu, Rakin ponor, Faca šora, Sokolovica, Veliki ponor, Pešteri ponor, Njemački ponor, Gaura Ra, zbog nepristupačnosti unutrašnjosti može ući jedino sa kompletnom speleološkom opremom. Miroč je poznat po velikom broju ponora, od kojih neki spadaju među najdublje u Srbiji.

Na Miroču je do sada evidentirano oko 1300 vrsta lekovitog bilja, livade su pune kantariona, nane, bukvice. Takođe ima i šumskih plodova: šipka, kupine, gloga, drenjina. Istočna strana Miroča sada je pitomija i nema više prašuma koje je opisao Jovan Cvijić. Šume su bogate sitnom i krupnom divljači: jelena, lisica, divljih svinja.

Ekosistem Miroča je očuvan jer u blizini nema nijednog zagađivača, što pruža velike mogućnosti proizvodnje zdrave i ekološki čiste hrane: voća i povrća, mleka i mlečnih prerađevina, kao i razvoja stočarstva.

Manastir Manastirica je stari manastir, koji sada nema već skoro ništa starog sem uspomene i predanja o njegovom postanku. Stari manastir je potpuno iščezao, a starine su ili nestale ili su se kojekude razvukle.

Neko vreme je manastir bio metoh manastira Bukova a njena crkva služila je kao parohijski hram selima: Manastirici, Davidovcu i Petrovom Selu.

Manastirica leži na malom planinskom potoku Šajna u ključkom namesništvu, oko dvadeset kilometara udaljen od Kladova prema zapadu. Po predanju manastir je osnovao Sveti Nikodim tismanski pod kraljem Milutinom i u njemu je po jednom starom narodnom predanju kćer kneza Lazara koja je bila udata za Bajazita turskog vladara, posle njegovog poraza i pogibije u bitci kod Angore od strane Tamerlana, našla utočište bežeći sa istoka. Sem toga za ovaj manastir je vezano ime Radul-bega, onoga koji je poznat kao ktitor Lapušanjske crkve. Po tome treba da je Radul-beg obnovio i izmalao manastir Manastiricu, zamenivši joj i patrona crkve Presveta Bogorodica za Svetu Trojicu.
Stara crkva služila je do sedamdesetih godina devetnaestog veka. Tada je svod na crkvi prepukao i sredina njena se srušila. Usled toga je manastir bio zatvoren i gotovo sasvim zapusteo.

Godine 1900. na mestu stare podignuta je nova crkva zauzimanjem Arhimanadrita Gavrila i dobrovoljnim prilozima okolnih sela.

Budući da se građevina hrama nalazi na nestabilnom terenu koji je porozan i isprepletan podzemnim vodama, istu sudbinu doživeo je danas i hram iz 1900. godine svod je popustio i njegova se konstrukcija srušila u sredinu crkve i potpuno onesposobila hram za bilo kakvo Bogosluženje.

Doborovoljnim prilozima meštana okolnih sela i šire okoline nastoji se na tome da se crkva renovira, za šta već postoji i detaljan projekat i studija zavoda za zaštitu spomenika kulture iz Niša.

Vodopadi Blederije se nalaze na 31km od Kladova. Visoki su 7m. To mesto u poslednje vreme postaje omiljeno izletište Kladovljana.

Teško pristupačan kanjon reke Vratne poznat je od davnina po kamenim kapijama i neobičnim virovima, čudom prirode. To su kameni lukovi ili kapije, iznad reke koji su u dalekoj pro&ˇlosti nastali urušavanjem pećina tunelskog tipa. Geografi ova kamena čudesa nazivaju prerastima.

Prva kapija udaljena je oko 200 metara od srednjovekovnog manastira, a prvi detaljan opis ovog područja ostavio je Austrijanac Feliks Kanic, čuveni balkanolog i veliki prijatelj srpskog naroda. Ubrzo je tu stigao i naš geograf Vladimir Karić (1887) a potom i rodonačelnik savremene srpske geografije Jovan Cvijić (1885).

Profesori Geografskog fakulteta u Beogradu dr Dragutin Petrović i dr Dušan Gavrilović utvrdili su u međuvremenu da je Mali prerast dugačak 15 metara, širine 30 i da je visina njegovog otvora 34 a dubina svoda deset metara. Veliki prerast, ili druga Vratnjanska kapja, ima dužinu 45 metara, širinu 23, visinu 26 i dubinu svoda 30 metara, a Suvi prerast ima dužinu od 34 metra, širinu 15, visinu 20 i dubinu svoda deset metara. Ovaj treći je najmanje pristupačan i mlađi od prva dva. Istovremeno, on je i najlepši i najizazovniji za istraživace.

U blizini trećih kapija otkrivene su tri do sada neistražene pećine. Reč je o "pravim draguljima prirode". Detaljna istraživanja ovih pećina tek predstoje, ali utvrđeno je, kažu speleolozi, da je pećina najbliža trećoj kapiji dugačka oko 400 metara, druga je nešto kraća ali atraktivnija, jer u sebi skriva malo jezero neobične lepote. Treća pećina je izuzetno velika i komplikovana, isprepletana brojnim hodnicima i tunelima.

Lepotu Vratnjanskih kapija upotpunjuju i srednjovekovni Manastir Vratna, kao i istoimeno lovište sa velikim stadom muflona i krdom jelena lopatara.

U kući kneza Todorčeta, u Negotinu, 1997. godine otvoren je Muzej Hajduk Veljka.

Hajduk Veljko Petrović (1780-1813) rođen je u Lenovcu kod Zaječara. Njegov nemirni duh još 1803. godine vodi ga u hajduke. Četovao je sa poznatim harambašom Stanojem Glavašem, sa čijom se rođakom Marijom kasnije i oženio i imao dvoje dece. Karađorđe ga imenuje za vojvodu i poverava mu da čuva Banju, a kasnije i Negotin, gde je junački poginuo braneći Krajinu od Turaka. Hajduk Veljko Petrović, vojvoda Krajinski, čuva istočnu granicu Srbije, obezbeđuje red i mir u Krajini, utvrđuje grad i šančeve oko njega. Na taj način Negotin dobija značajnu ulogu u obezbeđenju srpske granice prema turskoj vidinskoj armiji. Hajduk Veljko je poginuo na Abraševom šancu, u trenutku kada je bodrio svoje borce da istraju. Ostao je njegov životni moto "Glavu dajem Krajinu ne dajem". Mokranjac mu je posvetio VI rukovet.

Stevan Stojanović Mokranjac (Negotin, 9. januar 1856 — Skoplje, 28. septembar 1914) je bio srpski kompozitor i muzički pedagog, klasik srpske muzike, njena najistaknutija ličnost na prelazu iz XIX u XX vek, zaslužan za uvođenje srpskog nacionalnog duha u umetničku muziku.

Mokranjčeva kuća u Negotinu predstavljaa etnološku postavku sa originalnim predmetima, fotografijama i dokumentima iz života i rada Stavana Mokranjca.

Negotinske pivnice predstavljaju komplekse vinskih podruma u Negotinskoj vinskoj regiji, u blizini sela Rajac, Rogljevo, Štubik i Smedovac. Radi se o naseljima od kamenih kuća u kojima su se pravila i čuvala vina. Te kamene kuće su nazivane pivnice.

Nema pouzdanih podataka o tome kada su prve pivnice izgrađene. Na nekima od njih je uklesana godina gradnje, dok se za druge pretpostavlja da su izgrađene u drugoj polovini 19. i prvoj polovini 20. veka.

Nekada je postojao veliki broj ovakvih naselja sa vinskim podrumima, ali je danas sačuvano samo njih nekoliko, od kojih su najpoznatije Rajačke, Rogljevačke i Štubičke pivnice. Pored njih, delimično su sačuvane i Smedovačke, Trnjanske, Sikolske i Bratujevačke pivnice. U selu Tamnič se nekada nalazio najveći kompleks pivnica, ali su sve one porušene do 1955.

Gamzigrad - Romulijana je arheološko nalazište blizu Zaječara u istočnoj Srbiji antičke rimske carske palate Feliks Romulijane (lat. Felix Romuliana) koje se od 29. juna 2007. nalazi na UNESKO-voj listi svetske baštine.

Gamzigrad predstavlja rezidenciju rimskog cara Gaja Valerija Maksimijana Galerija (Gaius Valerius Maximianus Galerius; 293-311. g.), zeta Dioklecijanovog. Po majci Romuli nazvao ga je Romulijana (Romuliana). Palata izgleda nikada nije dovršena, a carevi 4. veka su velelepni posed prepustili hrišćanskoj crkvi. Tokom 5. veka palata je razarana od strane varvara, a u 6. veku Romulijanu je Justinijan I obnovio u vidu pogranične tvrđave. Nakon najezde Slovena krajem 6. veka, nekadašnja carska rezidencija je napuštena. Moćan grad, na 6,5 ha, sa oko 20 utvrđenih kula. Unutar se nalazila raskošna palata, dva paganska hrama, tri hrišćanske crkve i druge građevine; podni mozaici se smatraju ravnima najboljim ostvarenjima kasnoantičkog doba u Evropi.

Lazarev kanjon se nalazi u istočnoj Srbiji, i predstavlja deo istočnog Kučaja. Značaj Lazarevog kanjona ogledaju se u reljefu, hidrografiji i živom svetu. Nastao je usecanjem Lazareve reke, desne pritoke Zlotske reke. Ovaj grandiozni kanjon usečen je u krečnjačku Dubašničku ravan, a na njega se nadovezuju plići i manji kanjoni Mikuljske i Pojenske reke, kao i kanjon Demizloka.

Lazarev kanjon je jedan od najneprohodnijih kanjona u Srbiji. Dugačak je 4,5 km, dubok od 350 do 500 m, a najmanja širina iznosi 4 m. Odlikuje se vertikalnim krečnjačkim stenama sa naglašenim postojanjem zaravnjenog krečnjačkog platoa od koga je počelo usecanje doline. Takođe, jedinstven je po raznovrsnosti površinskih i podzemnih oblika kraškog reljefa, kao što su kraške doline, vrtače, škrape, kamenice, pećine i jame. Na području Lazarevog kanjona otkriveno je više od 70 speleoloških objekata, prvenstveno pećina i jama. Najznačajnije su Lazareva pećina i Vernjikica. Područje je značajno i zbog raznovrsnosti pojavnih oblika površinskih i podzemnih voda.

Lazareva pećina (Zlotska pećina) je pećina u Srbiji. Nalazi se u istočnoj podgorini Kučaja. Od Zlota je udaljena 3 km, od Brestovačke banje 14 km i od Bora 21 km. Ulaz u pećinu je na nadmorskoj visini od 291 m i nalazi se na levoj strani Lazareve reke. U blizini se nalazi još par speleološih objekata koji su zajedno sa ovom pećinom poznati i pod nazivom „Zlotske pećine“. Od ovih pećina Lazareva je najpoznatija i turistički najranije uređena – turističko uređenje pećine otpočelo je 1953. godine, a turistička staza je duga 800 m.

Prva ispitivanja Lazareve pećine je izvršio Feliks Hofman 1882. godine. Sedam godina posle Hofmana, speleološka istraživanja objavio je i Jovan Cvijić. Pećinu je izgradila podzemna reka koja i dalje prolazi kroz nju. Ukupna dužina ispitanih kanala Lazareve pećine je 9818 m, a procenjena dužina pećinskih kanala prelazi 10 km. Ukupna površina pećine je 9907 m². Procenjuje se da zapremina pećinskih prostorija iznosi više 52.000 m³.

Lazareva pećina proglašena je prirodnom retko&ˇću i zaštićena kao spomenik prirode od 1949. godine. Zavod za zaštitu prirode Srbije proglasio je 2005. godine Lazarevu pećinu objektom geonasleđa Srbije. Lazareva pećina nalazi se na teritoriji spomenika prirode Lazarev kanjon.